Η Χλωρίδα της Κρήτης

[Giorgos Tsoumpas Photography]

Φίλες καί Φίλοι,
σε αυτήν εδώ την υποσελίδα,θα παρακαλούσα να τοποθετούμε εικόνες (συνοδευόμενες όμως με κείμενο ή βίντεο),πού έχουν να κάνουν με τήν χλωρίδα τού νησιού μας.Τού Τόπου μας!
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Κάθε φορά που ένα φυτό χάνεται, πεθαίνει και ένα κομμάτι της φυσικής μας κληρονομιάς και της ιστορίας μας. Κάθε φορά που ο άνθρωπος εξαφανίζει ένα φυτό, σκοτώνει και την ελπίδα για μια
πιθανή αντιμετώπιση του καρκίνου.

Η χλωρίδα της Κρήτης, από τις πλουσιότερες της Ευρώπης, έχει τη δική της ιστορία, που ξεκινάει από τότε που η Ασία
και η Ευρώπη ήταν μια ενιαία ξηρά και ξετυλίγεται ανάμεσα στους αιώνες
της ξηρασίας και των παγετώνων και μέχρι την εποχή που στο νησί ζούσαν
νάνοι ελέφαντες και ελάφια.

Στην Κρήτη απαντώνται 1800 είδη φυτών, από τα οποία το 10% αποτελούνται από ενδημικά είδη, δηλαδή φυτά που φυτρώνουν σε ένα συγκεκριμένο τόπο.

Ο πλούτος της κρητικής χλωρίδας αποδίδεται στη γεωγραφική της θέση, στη γεωλογική της ιστορία και στην ποικιλία των
μικροκλιματικών συνθηκών. Επίσης ο πολυσχιδής διαμελισμός της σε βουνά,
φαράγγια, νησίδες κτλ. Δημιουργεί μια ποικιλία βιότοπων με ιδιαίτερες κλιματικές
συνθήκες. Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος NATURA 2000, σε ένα
σύνολο 109 τύπων οικοτόπων όλης της Ελλάδας στην Κρήτη καταγράφηκαν 55.
Ο πλούτος της χλωρίδας της Κρήτης γίνεται περισσότερο αντιληπτός αν λάβουμε
υπόψιν μας ότι σε μια έκταση 8306 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που αντιπροσωπεύει
το 6% περίπου της συνολικής έκτασης του ελληνικού χώρου, απαντά το 28%
περίπου του συνόλου των γνωστών ειδών της ελληνικής χλωρίδας.

Τα τελευταία χρόνια, ο βοτανικός και καθηγητής εφαρμογών του ΤΕΙ κ. Ζαχαρίας  Κυπριωτάκης ανακάλυψε 4 νέα
είδη για την επιστήμη άγνωστα στον άνθρωπο. Πρόκειται για τα: Allium
platakissi,
που βρέθηκε στο Ποντικονήσι, Scilla talosi, που βρέθηκε στη Ντία, Bellevasia
sitiaca, που βρέθηκε στη Σητεία, όπου επίσης βρέθηκε και το Limonium
cornarum.

Επίσης μελετά 15 ακόμα φυτά που τα περισσότερα μπορεί να είναι νέα είδη.  Έτσι το ποσοστό της ενδημικής
χλωρίδας της Κρήτης αυξάνεται σημαντικά.

«Είναι κρίμα που δεν υπάρχει ένας Βοτανικός Κήπος σε ολόκληρη την Ελλάδα. Στην Κρήτη παρά τις προσπάθειες
που έχουμε καταβάλει δεν έχει δημιουργηθεί ένα αξιόλογο μουσείο, έστω και
αν έχουμε μαζέψει όλο το απαραίτητο υλικό, ενώ στο Βοτανικό Κήπο και το
Μουσείο του Βερολίνου, υπάρχει τμήμα με τα φυτά της Κρήτης», διαπιστώνει
με πικρία ο κ. Κυπριωτάκης.

Συνεχής Άνοιξη .......στήν Κρήτη

Η χλωρίδα του νησιού μας δεν είναι μόνο πλούσια, αλλά και ενδιαφέρουσα. Βρίσκεται σε άνθιση καθ' όλη τη διάρκεια
του έτους, δημιουργώντας μια συνεχή άνοιξη, έστω και αν εμείς δεν το αντιλαμβανόμαστε.
Το χειμώνα φυτρώνουν εκατοντάδες είδη στις παραλίες, στη συνέχεια κατά
την άνοιξη ανθίζουν τα φυτά που βρίσκονται στα χαμηλά, δηλαδή όσα βρίσκονται
σε υψόμετρο μέχρι και 800 μέτρα. Η χλωρίδα των μεγάλων υψομέτρων, εξαιτίας
των χαμηλών θερμοκρασιών, ανθίζει μόλις το καλοκαίρι και ο κύκλος της άνθισης
κλείνει με τα φθινοπωρινά είδη.

Γενικά οι ενδημισμοί πάντως αρέσκονται στις απομονωμένες κορφές  και τα νησάκια, ευνοείται η ενδογένεση.
Αγαπημένος τους τόπος είναι τα απάτητα κρεμνά, όπου τα διάφορά μικροκλίματα
των περιοχών εξασφαλίζουν την επιβίωσή τους. Τα κρεμνά είναι απρόσιτα μέρη
όπου Δε συμβαίνουν πυρκαγιές και τα ζώα δεν μπορούν να βοσκήσουν.Τις ομάδες
των φυτών συνηθίζουμε να χαρακτηρίζουμε ως χασμοφυτικές φυτοκοινωνίες.

Εξαφανίζονται...
Κι όμως η πλούσια χλωρίδα του νησιού κινδυνεύει να χαθεί. Δεκαπέντε είδη βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης,
ενώ και τα υπόλοιπα ενδημικά φυτά κινδυνεύουν, έστω και σε μικρότερη κλίμακα.

Ήδη εξαφανίστηκε ο αστράγγαλος του Ψηλορείτη, Astragalus idapus, καθώς δεν έχει απαντηθεί εδώ και ένα περίπου
αιώνα. Επειδή όμως η φύση έχει ισχυρούς μηχανισμούς αντίστασης και μας
επιφυλάσσει μεγάλες εκπλήξεις, ο κ. Κυπριωτάκης ακολουθεί τις διαδρομές
που κάποτε φύτρωνε με την ελπίδα ότι θα το ξαναβρεί. Ο αστράγγαλος βρέθηκε
για τελευταία φορά το 1869.

Ο ίδιος ο άνθρωπος φαίνεται πως καταβάλλει ...υπεράνθρωπες προσπάθειες ώστε να συντελέσει στην οικολογική αυτή καταστροφή.
Εκχερσώνει ασύστολα εκτάσεις, κυρίως στα παράλια, καταστρέφοντας έτσι τις
μικρές φυτοκοινωνίες.

«Κι αν τουλάχιστον πρόκειται για είδη, έστω και σπάνια, που μπορούν να βρεθούν και σε άλλα μέρη του κόσμου,
το κακό είναι μικρότερο», παρατηρεί ο κ. Κυπριωτάκης. «Όταν όμως
μιλάμε για ενδημικά φυτά που βρίσκονται μόνο στην Κρήτη, το κακό είναι
ανεπανόρθωτο. Όχι μόνο χάνεται ένα κομμάτι της φυσικής μας κληρονομιάς,
αλλά σε πολλά από αυτά δεν έχουμε ερευνήσει τη χρησιμότητά τους. Αν κάποιο
δηλαδή από αυτά έχει αντικαρκινικές ιδιότητες, θα χαθεί μαζί μ’ αυτό και
ένα φάρμακο προς αντιμετώπιση του καρκίνου!»

Τα φυτά, ωστόσο, έχουν ούτως ή άλλως θεραπευτικές ιδιότητες: δρουν ως τέλεια αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά
καθώς έχουν την εκπληκτική δυνατότητα να παίρνουν το στατικό ηλεκτρισμό
από τα άτομα που τα αγγίζουν  απαλλάσσοντας τα έτσι από την ένταση.
Για το λόγο αυτό τα μικρά παιδιά, με ένστικτο δυνατότερο των ενηλίκων,
αρέσκονται να πατούν ξυπόλητα στους κήπους και στο έδαφος. Δεν είναι τυχαίο
το ότι ηρεμούμε όταν ασχολούμαστε με την περιποίηση του κήπου μας.

Φυτά και ιστορία
Τα φυτά μας δείχνουν την ιστορία μας! Όσο απίθανο και αν ακούγεται, η επιστήμη της βοτανικής επιβεβαιώνει τις
υποθέσεις που κατά καιρούς έχει κάνει η γεωλογία.

Σύμφωνα με το διδάκτορα Ζαχαρία Κυπριωτάκη, η ομοιότητα της χλωρίδας της Κρήτης και της Μικράς Ασίας και η ύπαρξη των
ίδιων ενδημικών φυτών, επιβεβαιώνει πως χιλιάδες χρόνια πριν το Αιγαίο
Πέλαγος, η Κρήτη και η Ασία ήταν μια ενιαία ξηρά. Απολιθώματα κανέλλας
στην Κρήτη και απολιθώματα του φοίνικα του Βάι στη Σαντορίνη, αποδεικνύουν
ότι τα φυτά δεν είναι στάσιμα αλλά μετακινούνται έστω και με πολύ αργούς
ρυθμούς, ανάλογα με τις περιβαλλοντικές συνθήκες.

« Η Νότια Ελλάδα και η Κρήτη υπήρξαν καταφύγια σε δύσκολες εποχές», εξηγεί ο κ. Κυπριωτάκης. «Για παράδειγμα,
την εποχή των παγετώνων οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες ανάγκασαν τα φυτά
να μεταναστεύσουν σε θερμότερα κλίματα, όπως έγινε με την υποκαστανιά που
φύτρωνε σε όλη την Ευρώπη. Μετά τη λήξη των παγετώνων επέστρεψε στους αρχικούς
της τόπους».

Η Κρήτη μάλιστα, εκτός του ότι λειτούργησε πολύ συχνά ως καταφύγιο, λειτούργησε και ως τελικός συλλέκτης φυτών, καθώς
η θάλασσα που την περιβάλλει από το Νότο δημιουργεί αδιέξοδο.

Χλωρίδα και πανίδα ενός τόπου είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Το ίδιο και στην Κρήτη. Το νησί ήταν, χιλιάδες χρόνια πριν, γεμάτο φυτοφάγα ζώα, όπως νάνοι ιπποπόταμοι, νάνοι
ελέφαντες  και ελάφια. Αντίθετα δεν υπήρχαν καθόλου σαρκοφάγα ζώα
με εξαίρεση τους αϊτούς που και αυτοί σε μεγάλο βαθμό σιτίζονταν με ψοφίμια.
Ως συνέπεια τούτου, τα φυτοφάγα απειλούσαν τα φυτά, τα οποία κατέφυγαν
στα κρεμνά. Εξ ου και ο μεγάλος αριθμός των ενδημικών στα κρεμνά. Επίσης
το 40% των φρύγανων έχει αγκάθια, που λειτουργούν προστατευτικά απέναντι
στις διαθέσεις των ζώων. «Πιθανώς το αχινοπόδι να μην είχε παλιά αγκάθια»,
υποστηρίζει ο κ. Κυπριωτάκης. «Επίσης δεν είναι τυχαίο που κανένα είδος
που φυτρώνει στους κάθετους βράχους δεν έχει αγκάθια».

[Giorgos Tsoumpas Photography]

Αλάδανος ο κρητικός ( Cistus creticus)

Η λατινική του ονομασία στην Ανατολική Μεσόγειο είναι λαδανιά (Κίστος ο Κρητικός) ενώ στην Δυτική Μεσόγειο η ονομάζεται Cistus ladanopherum.
Το συναντούμε στη χώρα μας με τις ονομασίες λάδανο, αλάδανο, αλυταριά, ήμερη κουνουκλιά, ήμερο κιστάρι, αγκίσαρος, ακίσσαρο, ατζίκαρος.
Ανήκει στην οικογένεια των Κιστοειδών.
Είναι θάμνος πολυετής που φτάνει το ένα μέτρο, αρωματικός και πυκνός. Τα άνθη του φυτού είναι μεγάλα (έχουν μήκος από 4-6 εκατοστά), με στεφάνη σε ζωηρό ροδινολιλά χρώμα και κέντρο λευκό, με πέντε σέπαλα ωοειδή και πέντε πέταλα ελαφρά δίλοβα και ρυτιδωτά. Στύλοι ίσοι με τους χρυσοκίτρινους στημόνες.
Τα φύλλα του έχουν μήκος από 12-25 χιλιοστά, έχουν σχήμα ωοειδές-λογχοειδές, είναι αντίθετα, πράσινα και οι άκρες τους είναι κυματιστές. Τα φύλλα έχουν τρίχες αδενώδεις που κατά τον Ιούνιο – Ιούλιο εκκρίνουν μία κομμεορητίνη, η οποία ονομάζεται λάδανο. Η ρητίνη αυτή βέβαια δεν έχει καμία σχέση με το λάβδανο το οποίο είναι βάμμα οπίου.
Το λάδανο περιέχει 76 μέρη ρητίνης με λίγο αιθέριο έλαιο, 7 μέρη κερί, 1 μέρος νερουλά εκχυλίσματα και 6 μέρη άλλων ουσιών. Η ρητίνη αυτή και παρουσιάζει ισχυρή αντιμικροβιακή δράση (Δεμέντζος και συνεργάτες, 1997) και κυρίως αντιλευχαιμική δράση (Δήμας και συνεργάτες, 1998), η οποία μπορεί να συγκριθεί με καθιερωμένα φάρμακα των κατηγοριών αυτών, όπως είναι η αμπικιλλίνη και η καμπτοθεκίνη.
Έχει άρωμα που μοιάζει με την οσμή που έχει το φαιό άμβαρι και δυνατή γεύση βάλσαμου.
Γνωστό βότανο από την αρχαιότητα. Αναφέρεται από τον Ηρόδοτο (Ιστορία ΙΙΙ, 12). Την εποχή του Ηροδότου, Έλληνες και Λατίνοι φυσιοδίφες το ονόμασαν λάδανο ή λήδανο, σύμφωνα με τη σημιτική ονομασία Ladan το «εκρηματώδες φυτό» και ανέφεραν ότι «η έκκριση του φυτού κολλά στα πόδια των τράγων και των κατσικιών όταν βόσκουν και από εκεί μαζεύεται και ζυμώνεται για να πάρει την τελική μορφή του».
Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν το λάδανο σε θυμιάματα και αλοιφές. Απέδιδαν στο βότανο αντιρρευματικές, θερμαντικές, αντισηπτικές και στυπτικές θεραπευτικές ιδιότητες.
Στη χώρα μας το συναντούμε στη Θεσσαλία, Αττική, Κυκλάδες, Κρήτη και Επτάνησα, αλλά μόνο στη Κρήτη εκμεταλλεύεται, όπου το χρησιμοποιούσαν κυρίως κατά των στηθικών νοσημάτων, των διαρροϊκών και δυσεντερικών παθήσεων.
Στην Κρήτη, ανάλογα με την περιοχή αποκαλείται αλαδανιά, λαδανιά, αγκίσαρος ή ατζίκαρος.
Το βότανο δρα ως στυπτικό, αποχρεμπτικό, αντικαταρροϊκό και αντιδυσεντερικό.
Το λάδανο έχει επίσης καλά αποτελέσματα κατά της αϋπνίας του πονόδοντου και του τέτανου. Με τους καρπούς του φυτού φτιάχνεται ένα βραστάρι που σταματά τη διάρροια και με τα φύλλα ένα αρωματικό τσάι Παλιότερα ορισμένοι αρτοποιοί το έβαζαν στο φούρνο τους για να αρωματίζουν τα παξιμάδια, ενώ με το θυμίαμα της ρητίνης θύμιαζαν τις εικόνες τόσο στο Μυλοπόταμο της Κρήτης, όσο και στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης.
Η αλαδανιά εκφύεται σε πάρα πολλά μέρη του κόσμου όπως Ελλάδα, νότια Ιταλία, Ισπανία, Τουρκία, νότια Γαλλία και αλλού. Επίσης αλάδανος παράγεται σε πολλά από αυτά τα μέρη. Όμως η καλύτερη ποιότητα , παράγεται στην Κρήτη και κυρίως στις Σίσες.
Εκεί υπάρχουν μεγάλες περιοχές, όπου ευδοκιμούν αποκλειστικά και μόνο αγκίσαροι με γαλάζια λουλούδια , τα οποία και παράγουν καλύτερης ποιότητας αλάδανο. Στα τέλη περίπου Μαΐου κάθε χρόνο, μόλις αρχίσει δηλαδή η ζέστη του καλοκαιριού, οι αγκίσαροι είναι έτοιμοι για να αρχίσει η περισυλλογή του αλαδάνου. Για συλλέξουν τον αλάδανο από το φυτό, χρησιμοποιούν ένα αργαστήρι, μια κατασκευή από ξύλο που πάνω της έχουν δέσει πλαστικά λουριά. Χτυπώντας αυτά τα λουριά πάνω στο φυτό, η ρητίνη κολλάει πάνω τους και έτσι τη συλλέγουν.

Τό εργαλείο πού χρησιμοποιούν για την περισυλλογή του.

Δείτε στα βιντεάκια αυτά,πώς μαζεύεται ο Αλάδανος στήν Κρήτη

[Giorgos Tsoumpas Photography]

Ασφόδελος ο καλοκαιρινός (Asphodelus aestivus)

Κοινή ονομασία: ασφόδελος, σπερδούκλι, σπερδούκλα.

Περιγραφή: ο ασφόδελος μπορεί να φθάσει το ύψος του 1,5 μ. και είναι πολυετές φυτό. Τα φύλλα του φάρδους περίπου 30 χλσ. και μήκους 45 εκ. έχουν γκριζοπράσινο χρώμα και ξεκινούν όλα από τη βάση του φυτού. Έχουν σχήμα V και στην κορυφή τους είναι μυτερά.
Τά άνθη έχουν χρώμα λευκό με καστανοκόκκινες ραβδώσεις στο κέντρο και σχηματίζονται πολλά μαζί στην κορυφή του κεντρικού στελέχους του φυτού. Οι καρποί είναι στρογγυλές κάψες. Ανθίζει μεταξύ Φεβρουαρίου και Ιουνίου.

Συναντάται σε: βραχώδη εδάφη, πεδιάδες, παρυφές των δρόμων, κήπους.

Παράδοση-χρήσεις: στην ελληνική μυθολογία ο Άδης υποδεχόταν τους νεκρούς στον «ασφοδελό λειμώνα», ένα έρημο λιβάδι γεμάτο ασφόδελους. Σε ένα τέτοιο λιβάδι συναντήθηκαν και οι ψυχές των νεκρών ηρώων του τρωικού πολέμου. Οι ποιητές σύγκριναν τα χειμωνιάτικα ξερά και γυμνά κοτσάνια του φυτού με τις στρατιές των νεκρών που περιφέρονταν στις όχθες του Αχέροντα ποταμού. Οι αρχαίοι φύτευαν ασφόδελους στα νεκροταφεία γιατί πίστευαν ότι ακόμα και το άσχημο κατ’ αυτούς άρωμα των λουλουδιών του φυτού θύμιζε τους νεκρούς. Στην πραγματικότητα, το άρωμα αυτό θυμίζει εκείνο του γιασεμιού.
Από τις αμυλώδεις ρίζες του έφτιαχναν αλκοολούχο ποτό και επειδή όσοι έπιναν μεγάλες ποσότητες από αυτό έχαναν τις αισθήσεις τους, ίσως γι’ αυτό θεωρήθηκε νεκρικό φυτό, μια και όσοι έχαναν τις αισθήσεις αυτές προσομοίαζαν με νεκρούς.
Επειδή οι βλαστοί του περιέχουν κρυσταλλώδεις ίνες, αποφεύγεται από τα αιγοπρόβατα και γι’ αυτό σε λιβάδια που έχουν καταστραφεί από υπερβόσκηση, το φυτό που επικρατεί είναι ο ασφόδελος.

Παρατηρήσεις: μεταξύ Φεβρουαρίου και Ιουνίου, σε όλη την περιοχή του Δήμου Θιναλίων, ο ασφόδελος αποτελεί ίσως το χαρακτηριστικότερο φυτό. Εντυπωσιακό θέαμα παρουσιάζει ιδιαίτερα η πεδιάδα της Νήσου στον Άγ. Σπυρίδωνα, όπου εξ αιτίας της υπερβόσκησης, ο ασφόδελος έχει γεμίσει σχεδόν όλη την περιοχή.

Βιβλιογραφία: ΜΠΑΟΥΜΑΝ, 1984, 65 - 68.

ΒURNIE, 1995, 257.

CHEVALIER, J. – GHEERBRANT, A., 1987. Dizionario dei simboli. Mi lano : Rizzoli, p. 105.

[Giorgos Tsoumpas Photography]

Ορχιδέα η πεταλουδόμορφη ( ORCHIS PAPILIONACEA )

Οικογένεια: ORCHIDACEAE

Προέλευση ονόματος:
ORCHIS: από το ελλ. όρχις, εξ αιτίας του σχήματος που έχουν οι βολβοί.
PAPILIONACEA: από το λατ. papilio = πεταλούδα, επειδή το άνθος μοιάζει με πεταλούδα.

Περιγραφή: πολυετές φυτό που φθάνει μέχρι τα 40 εκ. ύψ. Τα φύλλα δεν έχουν σκούρες κηλίδες. Τα άνθη είναι ρόδινα ή πορφυρά με γλωσσάριο ακέραιο, ανοιχτότερου χρώματος απ’ ότι τα άλλα τμήματα και συνήθως με σκούρες νευρώσεις. Ανθίζει μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαΐου.

Συναντάται σε: πευκοδάση, θαμνώνες, γόνιμα εδάφη και παρυφές δρόμων.

Παράδοση-χρήσεις: η ιατρική της αρχαιότητας χάριζε στα ορχεοειδή αφροδισιακές ιδιότητες λόγω της ομοιότητας των βολβών με τους όρχεις. Στην πραγματικότητα από τους βολβούς αυτούς παράγεται ένα εύγευστο και ευκολοχώνευτο ρόφημα, το σαλέπι.

Βιβλιογραφία: ΜΠΑΟΥΜΑΝ, 1984, 210.

ΣΦΗΚΑΣ, 1999, 287.

BURNIE, 1995, 294.

DELFORGE, 1995, 280.

[Giorgos Tsoumpas Photography]

Τραγοπώγωνας ο κολποτός,πηγουνίτης ή λαγόχορτο - Tragopogon sinuatus

Διετές φυτό με φύλλα περίβλαστα,γραμμοειδή-οξύληκτα,πεπλατισμένα στή βάση.Κεφάλια μεγάλα με γλωσσίδια ρόδινα ή λιλά καί βράκτια μεγαλύτερα από τα περιφερειακά ανθίδια.Μετα την επικονίαση τα βράκτια αναδιπλώνονται.Συναντάται σε λιβάδια και αγρούς σε αγρανάπαυση την περίοδο της Άνοιξης.Όλο το φυτό λαχανεύεται ακόμη και τα άνθη τρώγονται ωμά.

[Giorgos Tsoumpas Photography]

Ίριδα της Κρήτης - Iris cretensis

Το όνομα της το πήρε από το ουράνιο τόξο λόγω του πλήθους των χρωμάτων που έχουν τα άνθη των διαφόρων ειδών της.
Πολυετές αρωματικό και φαρμακευτικό φυτό με μεγάλα μπλε-ιώδη άνθη που περιέχουν λευκά και κίτρινα σχέδια.
Ανθίζει το χειμώνα και συνεχίζει και την άνοιξη στις πιο κρύες περιοχές.
Απαντάται σε φρύγανα και πετρώδεις περιοχές.Στήν Κρήτη,τήν συναντάμε κύρια στούς Νομούς Ηρακλείου και Λασιθίου,λιγότερο δέ στόν Νομό Ρεθύμνου.
Αρωματικές ουσίες, από το αιθέριο έλαιο που περιέχει μια πολύ αρωματική κετόνη, την ιρόνη, έχει, εκτός από τα άνθη της και στη ρίζα της (ριζώματα) και χρησιμοποιείται στη βιομηχανία αρωμάτων, ιδιότητες γνωστές από την αρχαιότητα, (την αναφέρουν ο Θεόφραστος και ο Πλίνιος).

[Giorgos Tsoumpas Photography]

Ανεμώνη τών κήπων υποείδος τού Heldreich (Anemone hortensis)

Οικογένεια: RANUNCULACEAE
Προέλευση ονόματος: ANEMONE: από το ελλ. άνεμος, ονομασία που δόθηκε στο φυτό από τον Θεόφραστο.

HORTENSIS: (λατ.) = του κήπου.

Περιγραφή: η ανεμώνη αυτή έχει ένα κεντρικό στέλεχος που περιβάλλεται από φύλλα. Τα φύλλα αυτά είναι διαιρεμένα στα τρία, σχηματίζοντας πυκνές συστάδες γύρω από το κεντρικό στέλεχος του φυτού. Το ύψος της κυμαίνεται μεταξύ 15-45 εκ. Τα άνθη διαιρούνται σε 12 με 19 σέπαλα που το χρώμα τους ποικίλει από το ωχροπόρφυρο μέχρι το κοκκινωπό. Στις εικόνες φαίνεται η διαφορά στο χρώμα, που είναι εξ άλλου χαρακτηριστική στις ανεμώνες. Τα άνθη είναι μονήρη. Ανθίζει μεταξύ Φεβρουαρίου και Απριλίου.

Συναντάται σε: αγρούς, ελαιώνες, αυλές, κήπους, δάση, από την παράκτια ζώνη μέχρι και την ορεινή.
Στήν Κρήτη,τήν συναντάμαι κυρίως στούς Νομούς Χανίων,Ρεθύμνου και Λασηθίου.

Παράδοση-χρήσεις: στην ελλ. μυθολογία πιστευόταν ότι από τις σταγόνες αίματος του Άδωνι γεννήθηκαν οι ανεμώνες.

Συχνά καλλιεργείται σε κήπους για το ωραίο χρώμα της, τις ελάχιστες ανάγκες για τη συντήρησή της αλλά και επειδή δημιουργεί μεγάλες συστάδες συντελώντας στο διακοσμητικό αποτέλεσμα.

[Giorgos Tsoumpas Photography]

Άρτηκας,κουφόξυλο ( Ferula communis )

Πολυετές θάμνος με χοντρό και κούφιο βλαστό,φύλλα τεράστια,παρόμοια τού μάραθου και μεγάλα επάκρια σκιάδια,σφαιρικά,κίτρινα.Τό συναντάμαι σε ασβεστολιθικά εδάφη κοντά σε κατοικημένες περιοχές.Τό μεδούλι του άρτηκα,καίγεται πολύ αργά,ενώ ο φλοιός του μένει ανέπαφος.Τόν χρησιμοποίησε ο Προμηθέας γιά να φέρει τήν φωτιά στούς Ανθρώπους.Στίς ρίζες του φυτρώνουν νόστιμα,μεγάλα μανιτάρια (Pleurotus),αλλά καλό είναι να μήν τα μαζεύετε έαν δεν τα γνωρίζετε.Στήν Κρήτη,τόν συναντάμε και στούς τέσσερις νομούς μας.

[Giorgos Tsoumpas Photography]

Άρον τό κρητικόν ( Arum cretecum )

Τό πιό εύρωστο και ωραίο άρον της Ευρώπης,υπάρχει στήν Κρήτη και κυρίως το συναντάμε στούς Νομούς Ρεθύμνου,Ηρακλείου και Λασηθίου.
Φύλλα βελοειδή,βαθυπράσινα,8-15cm,εμφανιζόμενα τό φθινόπωρο.Σπάθη 10-18cm,μισόκλειστη,σε κίτρινο φωτεινό χρώμα.Σπάδικας κίτρινος προεξέχων από τα σπάθη.Αναδίδει γλυκειά ευχάριστη μυρουδιά.Συναντάτε σε βραχώδεις τοποθεσίες με φρύγανα ή αραιά δένδρα και σε σωρούς από πέτρες.

Η λήψη της φωτογραφίας,στόν Νομοό Λασιθίου σε υψόμετρο 1200 μέτρων.

[Giorgos Tsoumpas Photography]

Ασφόδελος ο καλακαιρινός (Asphodelous aestivus)

Πολυετές ισχυρό φυτό,όρθιο με χοντρές ατρακτοειδείς ρίζες,κυλινδρικό βλαστό κούφιο και φύλλα ταινιοειδή-καρινοειδή,πρασινογκριζα,όλα στή βάση.Ταξιανθία πολύ διακλαδισμένη με άνθη λευκά 20-30mm.
Τέπαλα με κεντρική νεύρωση καφέ-κοκκινωπή.Συναντάται σε άγονες πετρώδεις θέσεις,σε ελαιώνες και εγκαταλειμμένους αγρούς,συχνά σε μεγάλους πληθυσμούς κατά την περίοδο της Άνοιξης.Στήν Κρήτη τόν συναντάμε και στούς τέσσερις Νομούς της.
Επίσης οι βολβοί είναι βρώσιμοι.

[Giorgos Tsoumpas Photography]

Ατρακτυλίς η κομμιφόρος,μαστιχιά ( Atractylis gummifera )

Πολυετές φυτό,χαμωτό,άκαυλο,με φύλλα μακρυά,επιμήκη,αγκαθωτά,γύρω από ένα μεγάλο μοναχικό,εντυπωσιακό κεφάλι μέχρι 70mm διάμετρο.Ανθίδια σωληνοειδή ρόδινο-λιλά,μετατρεπόμενα σε λευκά κατά τήν ωρίμανση.Βράκτια λιγότερο εντυπωσιακά από αυτά της Carlina.Η γαλακτώδης ουσία,πού εκκρίνεται γύρω από το κεφάλι χρησιμοποιούνταν ώς μαστίχα.Στήν Κρήτη,συναντάται σε όλους τούς Νομούς της,σε χέρσες πετρώδης τοποθεσίες.

Η λήψη της φωτογραφίας,είναι στόν Νομό Ηρακλείου,στό όρος Κόφινα.

[Giorgos Tsoumpas Photography]

Ορχιδέα η ξεχασμένη,αγγελούδι ( Orchis prisca )

Φυτό με βλαστό κόκκινο-βιολετή στό πάνω μέρος.Ταξιανθία αραιή με 5-20 άνθη ρόδινα έως λιλά.Πλαινά σέπαλα πιό σκούρα με κέντρο σκούρο-πράσινο στολισμένο με κόκκινες στίξεις.Χείλος μεσαίο,τρίλοβο,με ανοικτότερο κέντρο ταιριασμένο με πορφυρό΄λιλά κουκκίδες.Πλαινοί λοβοί δρεπανοειδείς και μεσαίος σπατουλοειδής.Πλήκτρο κοντό,κωνικό,τοξωτό.Στήν Κρήτη,απαντάται στούς Νομούς Χανίων,Ρεθύμνου και Λασιθίου,σε αραιά δάση,φρύγανα και βραχώδεις περιοχές.

Η λήψη τών φωτογραφιών είναι από το Οροπέδιο Λασιθίου,αρχές Απριλίου.

[Giorgos Tsoumpas Photography]

Έβενος ο κρητικός ( Ebenus cretica )

Ο κρητικός έβενος, είναι πολυετής ξυλοποιημένος θάμνος και τα φύλλα του είναι τρίφυλλα ή πεντάφυλλα, καλυμμένα με ασημόχρωμο τρίχωμα (συνηθισμένη προσαρμογή των φρυγάνων στην Κρήτη για να μειώνουν τη διαπνοή τους, καθώς αντιστέκονται έτσι στη μεσογειακή ξηρασία). Απαντάται σε όλο το νησί σε ξηρές και απότομες πλαγιές.
Τά άνθη του έχουν βαθυρόδινο χρώμα με βλεφαριδωτά τριχοειδή βράκτια.Απαντάται σε πρανή και πετρώδεις πλαγιές,συνήθως σε μεγάλους πληθυσμούς.Στήν Κρήτη,έχει ακόμη τίς εξής τοπικές ονομασίες,Πλουμί, Αρχοντόξυλο, Γουλαστράκι, Πουλιές, Αλιματσά, Κουρμουτσούλι, Κατσούλες, Κοκκαλιές, Κουνελόφυτο, Ψευδέβενος είναι 10 από τις κοινές τοπικές ονομασίες του πανέμορφου αυτού θάμνου της Κρήτης.