Ιερές Μονές Γρηγορίου & Εσφιγμένου

[Giorgos Tsoumpas Photography]

Ιερές Μονές Γρηγορίου & Εσφιγμένου

 

Ι. Μ. Γρηγορίου

Η Ιερά Μονή Γρηγορίου είναι παράλια και προσιτή µε το καΐκι που µεταφέρει τους επισκέπτες από το λιµάνι της χερσονήσου, τη ∆άφνη. Ιδρύθηκε τον 14ο αιώνα από τον όσιο ασκητή Γρηγόριο και είναι σύγχρονη των Ιερών Μονών ∆ιονυσίου και Παντοκράτορος. Πολλές πληροφορίες γύρω από το πρόσωπο του κτίτορα της µονής δεν υπάρχουν και απλώς γνωρίζουµε ότι πρόκειται για µαθητή του οσίου Γρηγορίου του Σιναΐτη. Σ' αυτό βέβαια συνέβαλαν και οι πυρκαγιές του 1500 και 1762 που κατέστρεψαν το αρχείο της µονής. Πριν τις πυρκαγιές ωστόσο προηγήθηκαν σε καταστροφική µανία οι πειρατές. Η καταστροφή του 1500 ξεπεράστηκε και η µονή ανασυγκροτήθηκε µε τη συνδροµή οµόδοξων ηγεµόνων και πρωταγωνιστή τον Ιωάννη Στέφανο το Μέγα, ηγεµόνα της Μολδαβίας, ο οποίος γι' αυτό και θεωρείται δεύτερος κτίτορας της µονής. Τα αποτελέσµατα της πυρκαγιάς του 1762 ξεπεράστηκαν µε τη δράση της ηγετικής φυσιογνωµίας του Γέροντος Ιωακείµ. Αυτός πέτυχε να συγκεντρώσει χρήµατα, που µε τη βοήθειά τους όχι µόνο ανασυγκρότησε τη µονή, αλλά βοήθησε και στην εξαγορά και απελευθέρωση οµήρων. Μετά την παραίτησή του η µονή επανέρχεται στο ιδιόρρυθµο σύστηµα. Η συνακόλουθη φτώχεια που πέρασε η µονή κατά τα χρόνια της Επανάστασης την έφερε στο σηµείο να ζητήσει από τη Μεγίστη Λαύρα να γίνει εξάρτηµά της, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουµε και την έκβαση αυτής της αίτησης.

Το 1840 ξανασυστήνεται σε κοινόβιο. Το 1859 ηγούµενος της µονής ορίζεται ο Συµεών και στα 46 χρόνια της ηγουµενίας του εξόφλησε τα χρέη της µονής που ανέρχονταν στα 170,000 γρόσια και υποστήριξε την ανέγερση νέων κτιρίων. Το νέο Καθολικό της Γρηγορίου κτίστηκε το 1770 και τοιχογραφήθηκε το 1779. Τότε τοποθετήθηκε και το ξυλόγλυπτο τέµπλο του. Το 1840 οικοδοµήθηκε ο δεύτερος νάρθηκας και το 1851 το παρεκκλήσι του αγίου Γεωργίου. Το Καθολικό είναι αφιερωµένο στον άγιο Νικόλαο.

Τα χειρόγραφα της µονής είναι περίπου 297, από τα οποία 11 είναι περγαµηνά και τα έντυπα φτάνουν τις 6,000. Στους θησαυρούς της µονής εντάσσονται ένα µικρό τµήµα του Τιµίου Σταυρού, λείψανα αγίων, εκκλησιαστικά σκεύη και άµφια. Από τις γνωστές θαυµατουργές εικόνες η µονή κατέχει την Παναγία την "Παλαιολογίνα". Έχει 7 παρεκκλήσια και 6 εξωκκλήσια ενώ στα εξαρτήµατά της εντάσσονται 3 Καθίσµατα και 6 Κελλιά. Από το 1574 κατέχει τη δέκατη έβδοµη θέση µεταξύ των µοναστικών καθιδρυµάτων. Η αδελφότητα αποτελείται από 70 περίπου καλλιεργηµένους µοναχούς.

 

Ι. Μ. Εσφισμένου

Η Ιερά Μονή Εσφιγµένου βρίσκεται στην ανατολική όχθη της χερσονήσου, κοντά στη µονή Χiλανδαρίου, ενώ τα προσθαλάσσια θεµέλια της µονής βρέχονται από τα νερά του Στρυµονικού κόλπου. Στη γύρω περιοχή ερείπια και αποµεινάρια άλλων εποχών, που φτάνουν από τα ρωµαϊκά χρόνια ως τους πρώτους ερηµίτες που κατοίκησαν τον Άθω, µαρτυρούν για τη µεγάλη ιστορική πορεία που έζησε ο τόπος.

Η ίδρυση της µονής ανάγεται στον 10ο και 11ο αιώνα, εποχή που η αίσθηση της ασφάλειας από ξένους επιδροµείς δικαιολογεί την τόσο κοντά στην θάλασσα ανέγερση της µονής. Ως Εσφιγµένου αναφέρεται για πρώτη φορά στο Β΄ Τυπικό, το 1045. Το µοναστήρι κατά καιρούς έπληξαν τόσο πειρατικές επιδροµές όσο και πυρκαγιές. Χαρακτηριστικά αναφέρεται σε χειρόγραφο της µονής ότι η Εσφιγµένου υπέστη τρεις φορές ερήµωση, το 873, το 1047, και το 1534. Η τελευταία θεωρείται και η χειρότερη. Προηγήθηκε, ωστόσο, και η πυρκαγιά του 1491.

Όµως, όπως δεν έλειψαν οι άσχηµες στιγµές από τη ζωή του µοναστηριού, έτσι δεν έλειψαν και οι καλές στιγµές. Οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες φαίνεται πως έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς αυτοκρατορικά χρυσόβουλλα επικυρώνουν κτήσεις του µοναστηριού στον Πρόβλακα, Σκουταρά, Κρόσουβο, τα Βραστά, τη Θεσσαλονίκη και την ΚΠολη. Στην Εσφιγµένου εγκαταβίωσαν προσωπικότητες µεγάλου πνευµατικού κύρους, όπως ο άγιος Αθανάσιος πατριάρχης Κπόλεως το 1310 και ο άγιος Γρηγόριος Παλαµάς, αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης το 1335. Τον 17ο αιώνα, µέσα στη γενικότερη παρακµή, η µονή πέφτει σε δυσµενή οικονοµική κατάσταση. Ο 18ος αιώνας είναι η εποχή που το µοναστήρι αρχίζει να ανασυγκροτείται µε τις προσπάθειες του µητροπολίτου Μελενίκου Γρηγόριου, που ως κύριο στόχο του έχει την εξόφληση των χρεών της µονής. Μεταπτώσεις µικρότερης κλίµακας συνεχίζονται στη ζωή του µοναστηριού, ενώ στις αρχές του 19ου αιώνα ο Θεοδώρητος ο Λαυριώτης θέτει τα θεµέλια της σωστής κοινοβιακής λειτουργίας της µονής, και παράλληλα θέτει τα θεµέλια του καινούργιου Καθολικού (1808) και ανυψώνει νέα κτίρια. Επί ηγουµενίας του Θεοδωρήτου εγείρεται και η τράπεζα της µονής.

Την περίοδο 1821-1832 η Εσφιγµένου καταλήφθηκε από τουρκικό στράτευµα και µετατράπηκε σε στρατώνα. Την αναδιοργάνωση της µονής αναλαµβάνει ο Αγαθάγγελος Αγιαννανίτης για ένα µεγάλο διάστηµα, από το 1832 έως το 1871. Εκείνη την περίοδο ορθώθηκαν όλα τα µεγαλοπρεπή κτίρια της µονής, όπως το κωδωνοστάσιο, τα παρεκκλήσια, ο εξωνάρθηκας του Καθολικού και ο µεσηµβρινός πυλώνας. Τα χρόνια που ακολουθούν οδηγούν τη µονή σε ένα χρέος 4,000 τουρκικών λιρών στις αρχές του 20ου αιώνα. Η µονή καταφέρνει να ανταπεξέλθει στο χρέος χωρίς να υποκύψει σε δελεαστικές προτάσεις Ρώσων.

Ο ναός της µονής είναι αφιερωµένος στην Ανάληψη του Κυρίου, ενώ παράλληλα η µονή διαθέτει 8 παρεκκλήσια και 7 εξωκκλήσια. Επίσης, εφέστια εικόνα της µονής είναι της Θεοτόκου της Ελεούσης. Ανάµεσα στα κειµήλια της µονής περιλαµβάνονται λείψανα αγίων, ο λεγόµενος σταυρός της Πουλχερίας και ένα µεγάλο κοµµάτι από τη σκηνή του Μεγάλου Ναπολέοντα, που χρησιµοποιείται σαν παραπέτασµα στην πύλη του Καθολικού κατά την πανήγυρη. Η βιβλιοθήκη της περιέχει 372 χειρόγραφα και πάνω από 8,000 έντυπα. Η µονή κατέχει τη 18η θέση στην ιεραρχία των µονών. Η Εσφιγµένου από το 1974 έχει αποσύρει από την Ιερά Κοινότητα τον αντιπρόσωπό της και δεν συµµετέχει στις Συνάξεις της. Σήµερα αριθµεί περί τους 60 µοναχούς.

[Giorgos Tsoumpas Photography]

Γενική άποψη της Ιεράς Μονής Γρηγορίου

[ΜΙΧΑΗΛ ΒΟΜΒΥΛΑΣ]

[ΓΙΑΝΝΗΣ Β. ΚΩΒΑΙΟΣ]

Η πρόσφατη εμπειρία μου από την Εσφιγμένου έχει τις δύο όψεις που είχα ακούσει: Από τη μια η αυστηρότητα και η ένδεια (π.χ. η έλλειψη ηλεκτρικού ρεύματος, αφού η μονή δεν παίρνει πετρέλαιο με ατέλεια, όπως τα "νόμιμα" μοναστήρια) και, από την άλλη, η καλοσύνη και το φιλόξενο πνεύμα που διέπει τους περισσότερους! Πρόθυμοι να μας εξυπηρετήσουν σε οτιδήποτε οι περισσότεροι μοναχοί. Εκεί εργάζονται εθελοντικά και αρκετοί λαϊκοί, που αποτελούν έναν μόνιμο και σκληρό πυρήνα προσκυνητών της μονής από όλη την Ελλάδα. Αν προσφερθείτε να βοηθήσετε σε κάποια εργασία, θα εκτιμηθεί δεόντως και μπορεί να σας φορτίσουν και τα φορητά σας με μπαταρίες ή με τη γεννήτρια του ξυλουργείου!

Το φαγητό δεν φημίζεται για την τελειότητά του και αυτό είναι "στάση" του ηγούμενου π. Μεθόδιου, που επιλέγει να διαφοροποιείται η μονή ακόμη και σ' αυτό από τις άλλες μονές ή τον έξω κόσμο! Ας πούμε, αγκινάρες με κουκιά για κύριο πιάτο + αγγουροντομάτα/ κρεμμύδι για σαλάτα + ακτινίδια για φρούτο... σε στέλνει σε χρόνο dt στην τουαλέτα!

Με το πέρας της τράπεζας, δύο μοναχοί συγκεντρώνουν από όλα τα τραπέζια με πανέρια τα περισσεύματα των ψιχίων μας, δηλ. όσο ψωμί έχει περισσέψει!

Να δείτε στον αρσανά τον π. Εφραίμ και τον π. Βαρνάβα! Θα εντυπωσιαστείτε!