Ερειπωμένο σπίτι στο Καλάμι Κρήτης

Η πιο ζωντανή περίοδος του Καλαμίου, ήταν από το 1960 μέχρι τη δύση της δεκαετίας του '70.Οι δημόσιες υπηρεσίες που λειτουργούσαν στο χωριό, απ' τα παλιότερα χρόνια, ήταν: το κοινοτικό κατάστημα, το δημοτικό σχολείο, η ενορία της κοινότητας και η αγροφυλακή. Επίσης ιδρύθηκε και ο Μορφωτικός Σύλλογος Νεολαίας, που στεγαζόταν στο κοινοτικό κατάστημα.
Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με την ελαιοκαλλιέργεια και την καλλιέργεια πρώιμων κηπευτικών στην παραλιακή περιοχή.Η βιομηχανία του χωριού αντιπροσωπευόταν από δύο εργοστάσια άλεσης και έκθλιψης ελαιοκάρπου. Κάθε ελαιοτριβείο διέθετε και συγκρότημα αλευρομύλου, το οποίο άλεθε κατά τη διάρκεια του θέρους και του φθινοπώρου τα λίγα σιτηρά του χωριού και των γειτονικών χωριών.
Αυτό που βοήθησε στην οικονομική ανάπτυξη των Καλαμιωτών, ήταν το πνεύμα προόδου που τους διέκρινε και το ότι ήταν έτοιμοι να δοκιμάσουν καθετί νέο που θα τους παρουσιαζόταν.
Η προοδευτικότητα αυτή των κατοίκων ήταν άμεσα συνδεδεμένη με το μορφωτικό επίπεδο του χωριού της εποχής αυτής. Παρόλα τα εμπόδια, όπως πόλεμοι, μεγάλη απόσταση από τα αστικά κέντρα και χαμηλό βιοτικό επίπεδο, το ποσοστό των αγραμμάτων περιοριζόταν σε πολύ χαμηλό για την εποχή επίπεδο, που το αποτελούσαν κυρίως ηλικιωμένες γυναίκες.
Όλα τα παιδιά των Καλαμιωτών φοιτούσαν στο σχολείο του χωριού και πολλά από αυτά συνέχιζαν τις σπουδές τους στο Γυμνάσιο Βιάννου ή Ιεράπετρας. Αρκετοί δε ήταν αυτοί που φοιτούσαν και στο Πανεπιστήμιο (στη δεκαετία του '60 σπούδαζαν 14 φοιτητές).
Σημαντική χρονιά αποτέλεσε για το Καλάμι το 1968, όταν κατασκευάστηκε σύγχρονο υδραγωγείο με μεγάλη υδατοδεξαμενή κι έγιναν υδραυλικές εγκαταστάσεις εντός των κατοικιών.
Το 1970 ηλεκτροδοτήθηκε το χωριό.
Εκείνο όμως που ξεχωρίζει από την περίοδο αυτή της ανάπτυξης, είναι η έντονη κοινωνική ζωή του χωριού. Ενός χωριού που πραγματικά έσφυζε από ζωή και που όλοι αναρωτιούνται σήμερα πώς ένα τόσο μικρό σε έκταση χωριό, χωρίς πλατεία, χωρίς μεγάλα σπίτια, με στενά δρομάκια, χωρούσε τόσο πολλούς ανθρώπους.
Στο Καλάμι εκείνη την εποχή υπήρχαν εννιά καφενεία, αριθμός ρεκόρ για το χωριό, όπου μαζεύονταν τις καθημερινές οι άντρες, για να συζητήσουν, ν' ακούσουν ραδιόφωνο και να πιουν τον καφέ τους ή τη ρακή τους.
Οι γυναίκες αποσπέριζαν στις γειτονιές, συζητώντας και πλέκοντας, ή αντάλλασσαν επισκέψεις στα σπίτια.
Τις Κυριακές και τις γιορτές γίνονταν ομαδικές διασκεδάσεις. Οι χοροεσπερίδες γίνονταν όπου υπήρχε κάποιος χώρος μεγάλος.
Ακόμη υπήρχε στο χωριό και πανδοχείο, που ήταν από τα ελάχιστα της γύρω περιοχής και διέμεναν εκεί κυρίως έμποροι, αλλά και όσοι μετακινούνταν στην παραθαλάσσια πεδινή ζώνη της κοινότητας, όπου το μέλλον διαγραφόταν καλύτερο.
Η μετεγκατάσταση αυτή είχε ήδη ξεκινήσει από τις αρχές του "70. με βραδύ όμως ρυθμό.
Από το 1977 η εγκατάλειψη του χωριού έγινε εντονότερη και κορυφώθηκε στη δεκαετία του '80. Αφορμή στάθηκε η διάνοιξη της πρώτης γεώτρησης, στη θέση Κεραλιμενιώτισσα, με νερό 80 κυβικά μέτρα ανά ώρα, χάρη στις πετυχημένες προσπάθειες της αρδευτικής ομάδας Καλαμίου, μετά από πολλούς επίμονους και δαπανηρούς αγώνες.
Το γεγονός αυτό οδήγησε στην αλματώδη οικονομική ανάπτυξη της παραθαλάσσιας περιοχής, αφού οι περισσότερες καλλιέργειες εξασφάλιζαν την άρδευση τους. Στάθηκε επίσης αιτία για την ίδρυση της Ομάδας Γεωτρήσεων Καλαμίου (1977).
Η εικόνα όμως του Καλαμίου σήμερα δεν θυμίζει σε τίποτα τα προηγούμενα χρόνια. Τα γραφικά στενά σοκάκια, που άλλοτε έσφυζαν από ζωή, σήμερα είναι έρημα.
Το μπεντένι της εκκλησίας, που κάποτε γέμιζε με τις χαρούμενες φωνές των παιδιών, τώρα στέκει εκεί άδειο και ήσυχο.