Μια Φορά Και Ένα Καιρό

Στην περιοχή «Περιβόλια» έξω από το χωριό Βρίσα δεσπόζει ο μικρός λόφος με το Γατελούζικο πύργο, τον Παλιόπυργο στην ντοπιολαλιά, που λειτουργούσε πιθανώς ως οχυρό για την προστασία των κατοίκων από τις διάφορες επιδρομές. Σήμερα είναι μισογκρεμισμένος, αλλά η ηρεμία και η ομορφιά που αποπνέει το τοπίο είναι μοναδικές.
Βρίσκεται στο σημείο όπου συναντώνται οι δύο ποταμοί της περιοχής με τις ευφορότερες κοιλάδες της περιοχής, που αποτελούσαν παλιά την πηγή ζωής για το χωριό με τα περιβόλια, τα μποστάνια, τ' αμπέλια, τους φρουτώνες και τα σιτηρά και άλλα αγροτικά προϊόντα.
Στη βυζαντινή εποχή η πεδινή περιοχή γύρω από τον Παλιόπυργο ανήκε στα λεγόμενα Βασιλικά χωριά, τα οποία ως βασιλική γη ανήκαν στον αυτοκρατορικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης και παραχωρούνταν για εκμετάλλευση σε άρχοντες ή βετεράνους στρατιωτικούς. Το ίδιο συνεχίστηκε και στην Τουρκοκρατία, κατά την οποία οι εύφορες εκτάσεις, παραχωρούνταν στους άνδρες του οθωμανικού στρατού, ή αξιωματούχους.
Στο μέσο λοιπόν αυτής της περιοχής βρίσκεται ο Παλιόπυργος, πάνω στο ύψωμα, αθέατος από τη θάλασσα και αρκετά ψηλά, για να μπορεί να κατοπτεύει τη γύρω περιοχή. εξυπηρετούσε καθαρά στρατιωτικούς-αμυντικούς σκοπούς. Στην περίπτωση που οι σκοποί από τα υψηλότερα σημεία της περιοχής, έστελναν σήμα ότι παρατηρούνται ύποπτες κινήσεις στη θαλάσσια περιοχή, οι καλλιεργητές της γύρω περιοχής και οι κάτοικοι του οικισμού έσπευδαν να κλειστούν στον οχυρό πύργο, όπου υπήρχαν εξασφαλισμένα για αρκετές μέρες νερό (υπόγεια δεξαμενή) και τροφή (αποθήκη οσπρίων κ.λπ.).
Είναι κτίσμα της μεσαιωνικής εποχής, βυζαντινό ή υστεροβυζαντινό των Γατελούζων. Πολύ πιθανό να έχει χτιστεί επί της εποχής του Μανουήλ Παλαιολόγου, δηλαδή το 1143-1180, όπως παρόμοιος πύργος στο κοντινό Λισβόρι, το οποίο πιθανώς επισκευάστηκε και ενισχύθηκε από τους Γατελούζους (1355-1462).
Το βέβαιο πάντως είναι ότι πολλά υλικά, όπως μάρμαρα από παλαιοχριστιανικό ναό, έχουν μεταφερθεί στον Παλιόπυργο από την παραλιακή αρχαία Βρίσα.
Στη μνήμη των κατοίκων της Βρίσας διατηρήθηκε η παράδοση του βυζαντινού μεγαλείου με βαφτιστικά ονόματα όπως Κομνηνός, Δούκας, Παλιολογού, Μελισσηνή, Σκαρλάτω ή Ρήγαινα και κάποια στοιχεία με ισχυρή δόση μυθοπλασίας για το «κάστρο» της περιοχής, το οποίο στους αιώνες που ακολούθησαν φαντάζονταν ως ενδιαίτημα βασιλιάδων και βασιλισσών «που ύφαιναν σε χρυσή κρεβατή» ή την σήραγγα που ένωνε τον Παλιόπυργο, σύμφωνα με το θρύλο, με τον Άγιο Φωκά!