Η επανάσταση της "ανθρωποπρέπειας"

`
Η επανάσταση της «ανθρωποπρέπειας»

Φαίνεται ότι ο Κυριάκος Πλησής δε λάθευε, όταν όριζε τον πνευματικό άνθρωπο ως «ένα αντιφατικό φαινόμενο: ταυτόχρονα συντηρητικό και επαναστάτη». Ήδη ο Καζαντζάκης δήλωνε καταστατικά στην «Ασκητική» του ότι «συντηρεί το μυαλό του». Η επανάσταση του Κρητικού εκκολαπτόταν στο «αργαστήρι» που συντηρούσε. Και τι συντηρεί συνήθως κανείς εκεί μέσα, για να κηρύξει μια πνευματική, ηθική, πολιτιστική επανάσταση; Τι συντηρούσαν, για παράδειγμα, ο Ηράκλειτος, ο Αρχίλοχος, ο Αίσωπος, ο Σωκράτης, ο Ευριπίδης, ο Μάρκος Αυρήλιος, ο Πτωχοπρόδρομος, η Υπατία, ο Πλήθων, ο Ανώνυμος Έλλην, ο Ρήγας, ο Σικελιανός, ο Ελύτης, ο Καστοριάδης;
Τη γλώσσα, πρώτα-πρώτα. Μπορεί κάποιος να ανατρέψει κατεστημένα, έχοντας προηγουμένως ανατρέψει το ισχύον γλωσσικό οικοδόμημα; Ποιος θα αφουγκραστεί και ποιος θα ακολουθήσει; Πώς θα μυηθεί ο ενδιαφερόμενος και πώς θα αναπαραγάγει; Οι «διανοούμενοι» διανοούνται. Δηλαδή, εργάζονται «ἐν νῷ». Με «έννοιες». […]
Εξ επαγγέλματος, επομένως, συντηρητικός ο διανοούμενος όσο και ο συντηρητής έργων τέχνης, θα εγκύψει και στη σοφία του λαού του. Λόγια και λαϊκή. Θα φωτοσυνθέσει με το έργο του ιδέες δημιουργών που τον ενέπνευσαν, που τον αγγίζουν πάντα και που, ενδεχομένως, «ενέχονται» στην ενασχόλησή του με το πνευματικό άθλημα.
Θα αναδιφήσει, ακόμη, την αδογμάτιστη, ενίοτε και την «πειραγμένη», Ιστορία –ακόμη και τη Μυθολογία– του τόπου του, ώστε να προσποριστεί υλικό, να διαχειριστεί κοινούς παρονομαστές με το κοινό στο οποίο απευθύνεται –κωπηλατώντας μες στο συλλογικό ασυνείδητο και αναδεύοντας κυτταρικές μνήμες πολλών γενεών–, να υψώσει ιστορικά πρόσωπα, τόπους και γεγονότα σε σύμβολα. Όσο λειτουργούν οι «Θερμοπύλες», η «Ιθάκη» και ο «Αντώνιος» για το κοινό του Καβάφη ή η «πριγκίπισσα της Ελίσσα, η διωγμένη από τη Φούτα», για το κοινό του Λεοπόλντ Σεγκόρ από τη Σενεγάλη άλλο τόσο το πετυχαίνει και ο (συγκεκριμένος του Εγγονόπουλου) «Μπολιβάρ» από την άλλη άκρη του κόσμου, αφού «είναι ωραίος σαν Έλληνας» και, όταν μιλάει, «τρίζουν τα εικονίσματα στην Καστοριά»...

Από την άλλη, ο έντιμος πνευματικός δημιουργός –ήτοι ο «παιδαγωγός» του κοινού του και όχι ο μεταπράτης, ο εξώνητος, ούτε ο οιηματίας που «πουλάει πόζα»– μην ξεχάσουμε ότι αποβαίνει, ούτως ή άλλως, δημιουργός. Παράγει κουλτούρα. Ανοίγει δρόμους στις τεχνοτροπίες και στις τεχνικές της Μούσας την οποία θεραπεύει. Ασκεί γόνιμη κριτική στο παρελθόν, ώστε να φωτίσει πιο ουσιαστικά το παρόν και το μέλλον. Ανανεώνει, όπως προείπαμε και όπου απαιτείται, έννοιες, ιδέες, αξίες, προσωπικά και συλλογικά πρότυπα. Διδάσκει και νέες (ή αρχέγονες λησμονημένες!) ανάγκες για τον άνθρωπο, που έχει βαλτώσει μέσα σε άπειρες ψευδοανάγκες που του επέβαλαν. Οικοδομεί και «γέφυρες» με άλλους λαούς και πολιτισμούς μισώντας τη μισαλλοδοξία, πολεμώντας τον πόλεμο, προσδοκίες που πάψαμε προ πολλού να στηρίζουμε στην πολιτική, στη διπλωματία ή –φευ– στις εκκλησίες, στον αθλητισμό, ακόμη και σε αρκετούς «δούρειους ίππους» των ημερών μας, θέλω να πω σε ορισμένες «μη κυβερνητικές», λεγόμενες, οργανώσεις…
Τούτο, λοιπόν, το «αντιφατικό φαινόμενο» ευτυχώς ενδημεί ακόμη ανάμεσά μας. Από τον Αρχίλοχο, που τραγούδησε ότι έγινε ρίψασπις σε κατακτητικό πόλεμο του νησιού του, ως τον Σαμ Χάμιλ, τον ποιητή και εκδότη από τις Ηνωμένες Πολιτείες (!) που συγκέντρωσε τα 7500 αντιπολεμικά ποιήματα κατά την έναρξη του πολέμου στο Ιράκ, και ως τους κρατούμενους ποιητές του Γκουαντάναμο.

Με τα «επαναστατικά» μοντέλα ipod και τις «επαναστατικές» λύσεις για τη φαλάκρα, που μας επιτίθενται από παντού, άλλο «αργαστήρι» να παράγουμε επανάσταση έχουμε πια;

(Απόσπασμα από το βιβλίο μου «ΣΕ Δ΄ ΠΡΟΣΩΠΟ»)