Ελληνική Λέσχη Φωτογραφίας

αποθηκευτικα έπιπλα

Τα αποθηκευτικά έπιπλα είναι απαραίτητα σε μια εύπορη κοινωνία για να φυλάσσονται τα πολλαπλά σκεύη μιας οικίας όπως τα υφάσματα και τα ρούχα, τα προϊόντα κατανάλωσης, τα σκεύη της κουζίνας και της τραπεζαρίας κλπ. Με τη βαθιά πτώχευση μέσα στην οποία βυθίστηκε η κρητική κοινωνία της υπαίθρου στη διάρκεια της τουρκοκρατίας (1640-1898) τα περισσότερα έπιπλα αυτού του είδους δεν ήταν πια απαραίτητα. Με το πέρας των χρόνων τα έπιπλα της ενετοκρατικής περιόδου φθάρθηκαν και δεν αντικαταστάθηκαν. Για παράδειγμα πολλές οικογένειες φύλαγαν τον ιματισμό και τα διάφορα υφάσματα σε πιθάρια, που ήταν κατά πολύ πιο φθηνά από μια ντουλάπα. Πλην τις κασέλες και τις πιατοθήκες που δεν λείπουν από κανένα σπίτι, ελάχιστα αλλά αποθηκευτικά παλαιά έπιπλα σώζονται στην Κρήτη.

Η ντουλάπα

είναι ένα εξαιρετικά σπάνιο αποθηκευτικό έπιπλο στην κρητική επαρχία γιατί είναι μεγάλο και ακριβό σκεύος και δεν αντιστοιχεί στις ανάγκες μιας κοινωνίας που διέρχεται την οικονομική εξαθλίωση της Τουρκοκρατίας. Τα ελάχιστα δείγματα που συναντήσαμε πρέπει να χρονολογούνται στον 18ο αιώνα. Είναι λιτές, από ξύλο πεύκου, με διάκοσμο που δημιουργούν προσθήκες ξύλινων κορνιζών στο επάνω και το κάτω μέρος του επίπλου

Στην Κρήτη υπερτερούν τα μπαούλα γιατί είναι απλά και φτηνά έπιπλα από λευκό πεύκο. Δεν έχουν διάκοσμο και είναι λίγο μεγαλύτερων διαστάσεων από τις κασέλες. Προορίζονται για τα οικιακά υφάσματα και ενδύματα και τα βρίσκουμε τοποθετημένα στους ίδιους οικιακούς χώρους με την κασέλα.
Η κασέλα είναι το κατ’ εξοχήν αποθηκευτικό έπιπλο πολυτελείας, από σκληρό ξύλο καρυδιάς, ασφεντάμου κ.α. διακοσμημένο στην όψη του και σπανιότερα στα πλαϊνά. Στηρίζεται σε δυο στενόμακρα ακρινά πόδια και το καπάκι είναι πάντα ισόπεδο. Οι κρητικές οικιακές κασέλες διαφέρουν εντελώς από τις ταξιδιωτικές που είναι πολύ μικρότερες και συνήθως με κυρτό καπάκι. Χρησιμοποιείται για τη φύλαξη των υφασμάτων και των ενδυμάτων καθώς και πολύτιμων αντικειμένων και για τον λόγο αυτό ενισχύεται με κλειδαριά. Η κασέλα τοποθετείται σε δωμάτιο του ορόφου, όταν αυτός υπάρχει και στις ισόγειες οικίες σε κάποιο απόμερο σημείο. Εκτός από αποθηκευτικό έπιπλο χρησιμοποιείται στις πολύτεκνες οικογένειες για κρεβάτι μικρών παιδιών, που οργανώνουν οι μητέρες πάνω στο καπάκι.
Οι διαστάσεις της κασέλας είναι αρκετά σταθερές και κυμαίνονται:
• * Μήκος 150-170 εκατοστά
• * Πλάτος 55-60 εκατοστά
• * Ύψος 50-60 εκατοστά
Στο δεξί και αριστερό πλευρό υπάρχουν μεταλλικές λαβές που χρησιμοποιούνται μόνο όταν η κασέλα είναι άδεια. Στην Κρήτη συναντάμε κασέλες εγχώριας παραγωγής και αρκετές εισαγόμενες από άλλες περιοχές, κυρίως νησιωτικές.
Η κορνιζωτή κασέλα
Οι κασέλες αυτές είναι σχετικά χαμηλού κόστους γιατί χρησιμοποιείται το ξύλο πεύκου για την κατασκευή τους. Ο διάκοσμος γίνεται από πήχες του ίδιου ξύλου, χαραγμένος με λούκια και καρφωμένος στην πρόσοψη του επίπλου, δημιουργώντας γεωμετρικά σχέδια. Τα πόδια είναι φαρδιά και εξέχουν μπροστά, 5 με 10 εκατοστά, με εγκοπές ώστε να θυμίζουν πόδι λέοντος.
Ο συνηθέστερος διάκοσμος παριστάνει σχηματικά κυπαρίσσι, ήλιο και σπανιότερα ρόμβους. Η τοποθέτηση των σχεδίων είναι απόλυτα συμμετρική. Η όψη της κασέλας μπορεί να έχει ενιαίο πεδίο, στο οποίο θα τοποθετηθούν τα διακοσμητικά στοιχεία, ή να διαιρεθεί με κάθετες κορνίζες σε δύο ή τρία πεδία μέσα στα οποία ο επιπλοποιός τοποθετεί συμμετρικά τα σχέδια του διακόσμου που επιλέγει.
Γεωγραφικά οι κασέλες αυτού του τύπου συναντώνται μόνο στην κεντρική Κρήτη.
Η χαρακτικη κασελα
Οι ευρύτερα διαδεδομένες κασέλες κρητικής παραγωγής είναι κατασκευασμένες από σκληρή ξυλεία καρυδιάς, μουριάς κλπ.
Η μακροβιότητά τους είναι βεβαίως πολύ μεγαλύτερη από την προηγούμενη κατηγορία. Το χάραγμα με κάποιο εργαλείο όπως το σκαρπέλο γίνεται σχετικά επιφανειακά. Τα πόδια σπάνια διασώζονται, γιατί μέσα στην πολύχρονη ύπαρξη της κασέλας φθείρονται και δεν αντικαθιστώνται.
Ο διάκοσμος καλύπτει όλη την πρόσοψη και είναι μιας υποτυπώδους τεχνοτροπίας. Τα διακοσμητικά θέματα απεικονίζουν το κυπαρίσσι, τον εξάσκελο ρόδακα, ρόμβους, τρίγωνα ή κυματισμούς που πλαισιώνουν τα κεντρικά θέματα. Συναντώνται επίσης παραστατικά θέματα όπως λουλούδια, γλάστρες με ανθισμένα φυτά, μεταλλικά δοχεία αραβικής τεχνοτροπίας (τσαγιέρες ή καφετιέρες). Η τεχνοτροπία του διακόσμου και τα περισσότερα θυμίζουν πρότυπα της μέσης βενετοκρατίας: 14ου - 15ου αιώνα.
οι Ξυλογλυπτες Κασελες
Συναντώνται σπανίως στην κρητική ύπαιθρο. Το ιστορικό Μουσείο Κρήτης στο Ηράκλειο δημιούργησε μια αξιόλογη συλλογή πολύ παλαιών κασελών το πρώτο ήμισυ της δεκαετίας του 60, όταν ακόμα οι παλαιοπώλες δεν είχαν λεηλατήσει το νησί. Οι κασέλες αυτές είναι εισαγμένες από άλλες περιοχές της Ελλάδας, γνωστές για την ξυλογλυπτική τους. Προέρχονται από τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά της Σκύρου και της Μυτιλήνης.
Ο διάκοσμος είναι ελαφρά ανάγλυφος και πάντα σε συμμετρική διάταξη. Τα θέματα είναι πολλά με υπεροχή στα φυτικά. Ακολουθούν τα ζωικά με παράσταση δικέφαλου Αετού, Ιβιδος και άλλων πτηνών καθώς και αλόγου, αίγαγρου. Σε μια περίπτωση εικονίζεται κάποιο μεγάλο κτίριο που θυμίζει παρόμοια παράσταση σε προϊστορικές μινωικές τοιχογραφίες ή σε πήλινα ανάγλυφα ή χαρακτά αντικείμενα.
Μεταλλικός διάκοσμος
Στην συλλογή του Ιστορικού Μουσείου πάντα υπάρχουν δύο ιδιόρρυθμες κασέλες, διακοσμημένες με μεταλλικά ελάσματα και ημισφαιρικές λεπτές κεφαλές καρφιών. Στη θέση της κλειδαριάς το μεταλλικό έλασμα έχει τη μορφή χταποδιού.
Εσωτερικός χρωματιστός διάκοσμος
Μια από τις δυο κασέλες έχει ζωγραφισμένο στο καπάκι φυτικό διάκοσμο. Η διακόσμηση με ζωγραφισμένα θέματα όπως καράβια, φυτά κ.α. είναι πολύ διαδεδομένη στις ελληνικές κασέλες του 19ου αιώνα.
Oι πιατοθηκες υπάρχουν σε όλες τις οικίες και πλην εξαιρέσεων, είναι κρεμασμένες στο τοίχο. Αποτελούνται από 4 ράφια για τα πιάτα και στο κάτω μέρος από δυο συρτάρια για τα μαχαιροπήρουνα και άλλα μικρά σκεύη. Η δομή τους είναι παντού η ίδια και δεν φέρουν διάκοσμο. Παλαιότερα είχαν σίγουρα τη μορφή του ολοκληρωμένου επίπλου με μπουφέ στον οποίο στηρίζονταν η πιατοθήκη.