Ο Σίδηρος και η Ιστορική Αναδρομή της Χρησιμοποίησής του στην Κρήτη

[Καιτη Κουναλακη]

Η ανακάλυψη του σιδήρου οδηγεί τον άνθρωπο στο να ασχοληθεί με την επεξεργασία και τη χρήση του, κατασκευάζοντας τα πλέον απαραίτητα και αναγκαία εργαλεία που χρειάζεται για την επιβίωσή του.

Έτσι ο άνθρωπος μαθαίνει να χειρίζεται και να αξιοποιεί αυτή την πρώτη ύλη και να δημιουργεί συνεχώς νέες τεχνικές και τρόπους επεξεργασίας.
Οι Αρχαίοι Έλληνες θεωρούν σημαντική τη μεταλλοτεχνία και την αφιερώνουν σε θεούς και ημίθεους.

Ο Ήφαιστος ήταν ο θεός του «πυρός , του εργαζόμενου δια την μετεμόρφωσιν των μετάλλων» και οι γιοι του οι Κάβειροι ήταν «πνεύματα του πυρός και των μεταλλουργικών εργασιών».
Κατά τη διάρκεια της Β΄ Βυζαντινής Περιόδου (961-1204) μετά από 200 χρόνια απουσίας μεταφέρονται στην Κρήτη νέα πολιτιστικά στοιχεία και νέες τεχνολογικές μέθοδοι μεταξύ των οποίων και για τη μεταλλοτεχνία (Βυζαντινά μοτίβα).
Με την άφιξη των Ενετών το 13ο αιώνα άρχισαν ξεσηκωμοί των αρχόντων και του λαού εναντίον τους μέχρι το 16ο αιώνα. Το πρώτο πράγμα που ελέγχουν στο νησί είναι οι εισαγωγές σιδήρου, λόγω του ότι ήταν στρατηγική πρώτη ύλη για την κατασκευή δοράτων, βελών, σπαθιών και άλλων πολεμικών αντικειμένων (οι Κρήτες συνεχίζουν και το Μεσαίωνα να είναι ονομαστοί τοξότες).

Έτσι τα μέταλλα είναι κάτω από έλεγχο ώστε να μην οπλίζονται οι Κρήτες, γι’ αυτό και η μειωμένη χρησιμοποίησή του για άλλες ανάγκες, όπως στην οικοδομική, την οικιακή χρήση κλπ.

Το αντίθετο συμβαίνει εκείνη την εποχή στη Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία με χαρακτηριστικό παράδειγμα το ότι τα εξαρτήματα για τα τζάκια ήταν όλα σιδερένια, ενώ αντίθετα στην Κρήτη δεν υπήρχαν διόλου.
Κατά το 15ο-17ο αιώνα η ζωή είναι ειρηνική, αναπτύσσεται το εμπόριο και οι πόλεις-λιμάνια εξελίσσονται σε μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα. Με την άνθιση της οικοδομικής δραστηριότητας χρησιμοποιείται ευρύτερα ο σίδηρος. Πάντως ιδιαίτερα σημαντική εξακολουθεί να είναι η χρήση του στα μαχαίρια.